GELİŞİM (Doğum Öncesi)

GELİŞİM

      Gelişim çok yönlü ve karmaşık  bir süreçtir. Biyolojik özellikler, kalıtım, içinde bulunulan çevre beslenme ve benzeri birçok durum gelişim üzerinde etkilidir.

       Çocuk belirli aylarda büyür, diş çıkarır ilk kelimesini söyler. Bu davranışların gerçekleşebilmesi çocuğun o davranışı yerine getirebilecek düzeyde olgunlaşmasına bağlıdır. Örneğin çocuğun yürümeden koşması, kelimeleri söylemeden şarkı söylemesi mümkün değildir. Çocuk bir davranışı yerine getiremiyorsa ve gelişiminde herhangi bir aksaklık yoksa çocuğun o davranışı yerine getirebilmesi için daha fazla zamana ihtiyacı vardır. Başka bir deyişle o davranışı için henüz yeterince olgunlaşmamıştır.

Gelişimin tanımı: gelişim organizmanın doğum öncesi evreden başlayarak ölümüne dek geçen zaman birimi içinde “helezonik” halkalar şeklinde oluşan ve birbirini izleyen süreçlerin toplamıdır.

Gelişimin temel ilkeleri

1. Gelişim genetik (kalıtım) çevresel değişkenlerin karşılıklı etkileşimi ürünüdür.

2. Gelişim yaşam boyu sürer. Belli aşamalara bölünmüş ve her biri önceki aşamaların birikimlerine dayalı olarak oluşan bir süreç içinde gerçekleşir.

3. Gelişim içten dışa, baştan ayağa doğrudur.

4. Gelişim genelden özele, bütünden parçaya doğrudur.

5. Gelişim özellikleri ayrılmaz bir bütünlük oluşturur.

6. Gelişimin kritik dönemleri vardır.

     0-2 yaş duygusal gelişim

     2-4 yaş toplumsal

     0-6 yaş fiziksel, zihinsel ve kişilik gelişimi için kritik dönemdir.

7. Gelişim bireysel farklılıklar gösterir.

8. Gelişim nöbetleşe devam eder.

DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM DÖNEMLERİ

       Çocuğun büyüme ve gelişmesinin temeli doğum öncesi dönemde atılır. Bunlar;

1. Hücre dönemi (dölüt=zigot)

2. Embriyo dönemi

3. Fetüs dönemi

Hücre dönemi (dölüt=zigot): Döllenmeden başlayarak 2. Haftanın sonuna kadar olan devreye hücre dönemi denir. İlkel döl hücrelerinin olgun döl hücresine dönüşmesine zigot denir. Zigot bir taraftan uterusa ilerlerken diğer taraftan bölünmeye devam eder. Toplu iğne başı büyüklüğündeki canlı yaşamın diğer dönemlerinde hiçbir zaman ulaşılamayacak bir hızla büyüme ve gelişme gösterir. Anne ve bebeği birbirine bağlayan plesanta ve göbek kordonudur. İkisinin de ayrı, ayrı görevleri vardır.

Embriyo dönemi: Doğum öncesi gelişimin 2. Evresidir. Döllenmeden sonraki 2. Haftanın sonundan 8. Haftanın sonu arasındaki dönemi kapsar. Zigot uterus boşluğuna ulaştığında 100 den fazla hücre içermektedir. 24 saat uterus boşluğunda kalır. Tutunan canlı yavaş, yavaş şeklini almaya başlar. Embriyonun ilk haftasında kalbin ilkel şekilde oluştuğu omuriliğin yavaş, yavaş  geliştiği görülür. Tüm iç organlar oluşur. 7. Hafta olduğunda cinsiyet belirlenmeye başlar. Sinir sistemi çok hızlı bir gelişme gösterir.Bu dönemde annenin sağlığının bozulması embriyoyu etkiler.

Fetüs dönemi: 8. Haftanın sonundan doğuma kadar olan dönemi kapsar. Fetüs 3,5-5 aylar arası hızlı bir büyüme gösterir. Saçlar ve tırnaklar çıkmaya başlar ter bezleri gelişmiştir. Uyarılara 8 haftalıkken tepkide bulunabilir. 4. Aydan sonra anne fetüsün yaptığı hareketleri hisseder. İç ve dış organlar görevlerini yapabilecek olgunluğa hızla ulaşır. Nefes alıp verme, yürüme, emme gibi hareketleri yapar. 28 haftalık olduğunda fetüsün erken doğumda yaşama şansı vardır. Doğuma kadar bütün organların yaşaması için gerekli görevlerini yapacak olgunluğa ulaşır.

DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1. Kalıtım: Kişiye anne baba ve önceki kuşaklardan genler yoluyla geçen özelliklerdir. Kişinin kalıtsal yapısını anne ve babadan 23 er tane olarak gelen 46 kromozom ve bu kromozomları oluşturan genler belirler. Anne ve babadan gelen genler değişik şekillerde birleşirler. Cinsiyet özelliği genetik faktörlerle ilgili bir özelliktir. Çocuğun cinsiyeti 23 çift kromozomdan 1 çifti tarafından oluşturulur. Geriye kalan 22 çiftiyle de saç, göz rengi, boy v.s her şey belirlenir. Göz rengine saç sıklığına ve insanın en son ulaşabileceği zeka ve yaratıcılık gücünü belirler. Bunlar kalıtsal özelliklerdir.

      Kromozomlardaki çeşitli bozukluklar (46 dan az yada çok kromozom olması gibi) ve düzensizlikler anormal durumların oluşmasına sebep olur. Kromozomları oluşturan genler organizmanın bütün özelliklerinin ve yapısının ortaya çıkışını düzenler.

2. Çevre: Kalıtım bir insanın vücut yapısını oluşturur. Çevre ise bu yapıyı şekillendirir. Anne karnında çocuğun gelişimini etkileyen çevresel etmenler şunlardır.

Çevresel etmenler

-        Annenin geçirdiği hastalıklar, kazalar, ameliyatlar

-        Rh uyuşmazlığı,

-        Annenin beslenmesi,

-        Göbek kordonu bozuklukları,

-        Annenin kullandığı ilaçlar,

-        Röntgen ışınları,

-        Annenin psikolojik gerginliği,

-        Annenin yaşı, doğum sayısı,

-        Alkol, sigara, uyuşturucu ilaçlar.