ÇOCUK HASTALIKLARI 1 (Hastalık ve Aşılar)

HASTALIK TANIMI VE BELİRTİLERİ

       Dünya sağlık örgütü sağlığı; Yalnız sakatlık ve hastalığın olmayışı değil bedenen ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik halinin bulunması’ olarak tanımlamaktadır. Hastalık ise sağlığın zıddı bir kavramdır. İnsan vücudunun çeşitli nedenlerle bedensel, sosyal ve ruhsal yönden dengesinin bozulmasına hastalık denir. Hastalık; kişiyi rahatsız eden, normal olmayan ve kendi bedeninden kaynaklanan uyarımların oluştuğu bir durumdur. Diğer bir deyişle, sağlığın bozulmasıdır. Hastalık vücutta hücre ve organlarda yapısal ve fonksiyonel değişimler yapar.

Hastalık belirtileri; kendileri tek başlarına hastalık olmayan; ancak hastalık durumunda biracı bir arada görülen, insanı rahatsız eden olumsuzluklardır. Bu belirtilerin izlenmesi, hastalık teşhisinde önemli rol oynar. Her hastalığın kendine özgü belirtileri vardır.

A. BEDEN SAĞLIĞINI BOZAN VE HASTALIĞA NEDEN OLAN ETKENLER

1. Kalıtımla ilgili nedenler

      Kalıtım, kişinin anne-babasından genler yoluyla aldığı özelliklerdir. Kromozomları oluşturan genler, organizmanın bütün özelliklerinin ve yapısının ortaya çıkışını düzenler. Saç rengi, göz rengi gibi fiziki özellikler kadar genetik, metabolizma ve hormonal hastalıklar da kalıtım yoluyla anne-babadan genler aracılığıyla çocuklara aktarılır. Genetik hastalıklar; hemofili mongolizm v.b metabolizma hastalıkları; şeker hastalığı, hipertansiyon, fenilketenüri, bazı kan hastalıkları(Akdeniz anemisi) vb. hormonal hastalıklar; devlik, cücelik, hipertroidizm.

2. Çevre ile ilgili nedenler

      İnsan, çevresi ile bir bütündür. Çevre koşullarının iyiliği ya da bozukluğu orada yaşayan insanların sağlıklarını etkiler. Çevredeki olumsuzluklar(hava, su kirliliği, gürültü, stres v.b) bireye ne kadar yakın ise biryeni sağlığı da o ölçüde bu olumsuzluklardan etkilenir. Fiziki çevrenin bütün öğeleri insan sağlığını etkilemektedir. Çevredeki havalandırma, ısınma, aydınlanma, temiz suyun temini, pis suyun ve çöplerin uzaklaştırılması, gürültü, iş ortamı insan sağlığını ayrı ayrı etkileyen etmenlerdir. İnsanların sağlığına çevrenin etkisi, döllenmeden itibaren başlar, ölünceye kadar devam eder. Sağlığa etki eden çevresel etmenler şöyle sıralanabilir.

   1. Mikrop ve parazitler

   2. Yetersiz ve dengesiz beslenme

   3. Düzensiz uyku ve yorgunluk

   4. Duygusal nedenler

   5. Mesleki nedenler

   6. Kazalar

   7. Sigara, alkol ve uyuşturucular

B. ÇOCUK HASTALIKLARINI KORUYUCU VE ÖNLEYİCİ YOLLAR

AŞILAR VE SERUMLAR

1. AŞILAR: Ölü ya da hastalık yapma yeteneği azaltılmış canlı mikroorganizmaların deri altına ya da kas içine enjekte edilmesi veya ağız yolu ile verilmesine ‘aşılama’ denir. Aşılamada amaç: Canlılarda; mikroorganizmanın vücudunda bulunan antijen adı verilen canlılar için yabancı bir proteine karşı¸ antikor denilen bağışıklık cisimciklerinin oluşturulmasıdır. Yani antikorlar vücudumuzun enfeksiyon hastalıklarına karşı bir savunma mekanizması olup kan ve diğer vücut sıvılarında bulunan özel y apıda proteinlerdir. Her antikor tipinin kendi antijeni vardır. Onunla karşılaşınca tanır, bağlar ve zararsız hale getirir. Böylece gerek bir efeksiyon hastalığını geçirmek, gerekse ona karşı aşılanmak ile canlı vücudunda antikor oluştuğu zaman o hastalığa karşı dirençli hale gelir, hastalık oluşmaz.

Aşılar 3 tip hazırlanır:

-Ölü aşılar: Hastalık etkeni mikroorganizmalar öldürülür. Bunlar antikor  yapımı için antijen olarak kullanılır. Örneğin tifo, boğmaca, kolera, kuduz, kabakulak aşıları bu şekilde hazırlanır.

-Toksoid aşılar: Bazı mikroorganizmalar çoğalarak toksin denilen zararlı ürünler çıkarırlar. Bu tip aşılarda antijen olarak toksinler kullanılır.

-Canlı aşılar: Hastalık yapmayacak kadar zayıflatılmış; fakat canlı olan mikroorganizmalar aşı olarak kullanılır. Kızamık, çiçek, tüberküloz, çocuk felci(sabin) aşılar bu tip aşılardır. Çocuklarda salgınlar ve ölümlere yol açabilecek pek çok hastalığın aşısı günümüzde mevcuttur. Doğumdan itibaren çocuk doktorunun kontrolünde aşıların  yapılması gerekir. Aşı yapılan çocuk, hastalık etkeni ile karşılaşınca ya hiç hastalanmaz  ya da hastalığı hafif geçirir. Her aşı için başlama yaşı ve tekrarlama aralıkları farklıdır.

2. SERUMLAR: Damardan dışarı alınan kan, kısa bir süre sonra pıhtılaşır. Pıhtılaşan kısım çökünce üstte sarımtırak bir sıvı kalır. Bu sıvıya ‘kan serumu’ denir.

- Tedavi edici serumlar bağışıklık cisimlerini içerir. Hastalık etkenlerinin antijenlerin canlı vücuduna damar yoluyla verilerek antikor oluşturulmasından belirli bir süre sonra o canlıdan alınan kandan elde edilen serumlardır. Bunlar aşısız çocukların hastalığa yakalanması durumunda (örneğin difteri) tedavi edici olarak ya da aşı olmamış bir çocuğun yaralanması durumunda hastalığa karşı koruyucu olmak için ( tetanos, kuduz gibi) acele olarak antikor transferi kullanılır. Pasif bağışıklık geçicidir. 3 hafta sonra derhal çocuk aşılanmalıdır.

- İnsan kökenli bağışıklık serumları (bağışıklık globülinleri) mikroorganizmaların antijenlerine karşı insan vücudunda oluşan cisimleridir.

AŞILAMADA TEMEL İLKELER

- Anne sütünün bebeğin ilk aşısı olduğu unutulmamalıdır.

- Sağlık kuruluşuna herhangi bir nedenle getirilen her çocuğun aşı kartı incelenmeli, önemli bir rahatsızlığı olmayan her çocuğa aşı yapılmalıdır.

- Hastaneye yatmayı gerektiren hastalığı olmayan herkese aşı yapılabilir. Hafif ateş, soğuk algınlığı, nezle gibi rahatsızlıklarda çocuğun aşılanması tehlikeli değildir.

- Bazı aşılar tek bir seferde, bazıları ise aralıklarla uygulandığında bağışıklık sağlar. Bu nedenle aşılanmaya zamanında başlanmalı, aşı takvimine uygun olarak aşılama sürdürülmelidir. Aşılama tarihi, mutlaka aşı kartına işlenmelidir.

- Birden fazla aşı bir arada yapılabilir. Ancak her birinin farklı kol ve bacağı yapılması önerilir.

- Anne-babaların bilmesi gereken en önemli nokta şudur: Bir çocuğun tam aşılı olması için ilk yaş içinde en az beş kez aşıya götürmelidir.

- Aşı yapıldıktan sonra çocuk ağlayabilir,  huzursuz olabilir, ateş ya da döküntüsü olabilir. Aşı yapılan bölgede şişme, kızarıklık ve hassasiyet olunca o bölgeye alkol ya da soğuk su pansumanı uygulanmalıdır. Ateş varsa düşürmek için çocuk soyulmalı, ılık su ile banyo yaptırılmalı veya eklem yerlerine ıslak bezler koyulmalıdır. Ateş düşürücü şurup, bol içecek ve sıvı gıdalar verilmelidir. Şikayetler üç günden uzun sürerse ya da başka yakınmalar olursa doktora danışılmalıdır.

- Ağır ilerleyici sinir sistemi hastalığı olanlara, havale geçirenlere, kan ve lenf kanseri gibi kötü huylu hastalığı olanlara aşı yapılması gerektiğinde doktora danışılmalıdır.

- Aşı uygulanırken kullanılan araçlar steril olmalıdır. Aşılanacak bölgenin temizliği aseton, alkol veya mersol ile yapılabilir.

- Sağlıklı çocuklara grip aşısına gerek yoktur. Bazı özel durumu olan çocuklarda (astım v.s) doktorun önerisi ile yapılabilir.

AŞI TAKVİMİ:

Yeni doğan hepatit B (1.doz)

1.ay Hepatit B (2.doz)

2.ay BCG (verem)+dbt(1) (difteri boğmaca tetanos)+Polio 1 (çocuk felci)+HIB (1menenjit)

3.veya 4.ay DBT(2)+Polio2+HIB(2)

5.veya 6.ay DBT(3)+Polio3+Hepatit B (3.doz)

9.ay Kızamık

13.ay Suçiçeği

15. ay KKK (1-kızamık, kızamıkçık, kabakulak)

18.ay DBT (4) + Polio 4 +HIB (3)

24.ay Hepatit A 1

30.ay Hepatit A 2

İlkokul 1.sınıf DT (difteri, tetanos) + Polio + Kızamık

İlkokul 5.sınıf Tetanos ve BCG (verem)

Lise 1.sınıf Tetanos

Gebelikte Tetanos